زخم بستر که به نام زخم فشاری (Pressure ulcers) نیز شناخته می‌شود، نوعی آسیب پوستی است که به دلیل فشار مداوم بر روی نقاط خاصی از بدن ایجاد می‌شود. این زخم‌ها معمولا در افرادی که به مدت طولانی در یک وضعیت ثابت قرار دارند، مانند کسانی که در تخت یا صندلی نشسته‌اند، بروز میکنند. در این مقاله از مقالات رایکا طب تابان قصد داریم تا بیشتر با علت و علائم این آسیب پوستی آشنا شویم و راهکارهای درمان را بررسی کنیم.
زخم بستر چیست؟
زخم بستر نوعی زخم پوستی است که به دلیل فشار طولانی‌مدت روی پوست و بافت‌های زیرین ایجاد می‌شود. این زخم‌ها معمولا در نقاطی از بدن که تحت فشار ثابت قرار دارند، مانند پشت سر، نشیمنگاه و پاها و پاشنه‌ها به وجود می‌آیند.
چرا زخم بستر ایجاد می شود؟
این آسیب پوستی به دلایل مختلفی می‌تواند ایجاد شود. مهم ترین دلایل شامل موارد زیر است:
فشار مداوم و کاهش جریان خون
یکی از دلایل اصلی ایجاد زخم بستر، فشار مداوم بر روی نواحی خاصی از بدن است. هنگامی که فشار طولانی‌مدت به یک ناحیه از بدن وارد می‌شود، جریان خون به بافت‌های زیرین کاهش می‌یابد. کاهش جریان خون به معنای کاهش اکسیژن و مواد مغذی به بافت‌هاست که می‌تواند منجر به آسیب و مرگ بافتی شود. این آسیب بافتی در نهایت به زخم بستر منجر می‌شود.
اصطکاک و برش
اصطکاک و برش نیز می‌تواند به ایجاد زخم بستر کمک کند. زمانی که پوست به طور مداوم در حال حرکت یا اصطکاک با سطحی مثل تخت یا صندلی است، لایه‌های بالایی پوست ممکن است آسیب ببینند. این نوع آسیب می‌تواند پوست را ضعیف کرده و در نهایت باعث ایجاد این آسیب شود.
رطوبت و شرایط پوست
رطوبت ناشی از عرق کردن یا سایر عوامل می‌تواند به ایجاد زخم بستر کمک کند. وقتی پوست در معرض رطوبت قرار می‌گیرد، نرم و آسیب‌پذیرتر می‌شود. در این حالت پوست راحت‌تر دچار آسیب شده و زخم بستر به وجود میآید. همچنین شرایط پوستی مثل خشکی یا التهاب می‌تواند خطر این بیماری را افزایش دهد.
تغذیه نامناسب
تغذیه نامناسب و کمبود مواد مغذی می‌تواند به ایجاد این آسیب پوستی کمک کند. ویتامین‌ها و مواد معدنی خاصی مانند ویتامین C، ویتامین E و زینک نقش مهمی در سلامت پوست و ترمیم آن دارند. عدم وجود این مواد مغذی در رژیم غذایی می‌تواند باعث ضعف در پوست و افزایش خطر زخم بستر شود.
محدودیت حرکت
افراد با محدودیت‌های حرکتی، مانند کسانی که دچار فلج یا بیماری‌های مزمن هستند، بیشتر در معرض خطر زخم بستر قرار دارند. این محدودیت‌ها می‌تواند به معنای عدم توانایی در تغییر وضعیت بدن و کاهش فشار به نقاط مختلف باشد.
زخم بستر معمولا پس از چند روز ایجاد می‌شود؟
زخم بستر معمولا پس از ۲ تا ۴ ساعت فشار مداوم روی ناحیه‌ای از پوست ایجاد می‌شود. فشار مداوم و کاهش جریان خون به بافت‌های زیرین می‌تواند باعث آسیب به پوست و ایجاد زخم شود. با این حال، زمان دقیق ایجاد این آسیب پوستی به عوامل مختلفی از جمله شدت فشار، وضعیت کلی سلامت فرد و شرایط پوستی او بستگی دارد.
علائم زخم بستر
شناسایی زخم بستر در مراحل اولیه می‌تواند به درمان سریع کمک کند. علائم اولیه شامل:
- قرمزی و التهاب
- درد و سوزش
- تغییرات در بافت پوست
- زخم و جراحت
راه‌های درمان زخم بستر
درمان این زخم‌ها نیاز به مراقبت دارد به خصوص افرادی به دلیل بیماری یا هر مشکل دیگر نمی‌توانند حرکت کنند. ۴ روش درمان و پیشگیری از این نوع آسیب پوستی شامل موارد زیر است:
۱. تغییر موقعیت بدن
یکی از مهم‌ترین راه‌های درمان زخم بستر، تغییر منظم موقعیت بدن است. وقتی فرد به مدت طولانی در یک وضعیت ثابت قرار دارد، فشار روی ناحیه خاصی از بدن می‌تواند باعث ایجاد این زخم شود. به همین دلیل، توصیه می‌شود هر ۲ ساعت یکبار موقعیت بدن تغییر کند تا فشار از نواحی آسیب‌دیده برداشته شود. این کار به جریان خون بهتر در بافت‌های زیرین کمک کرده و از تشدید آسیب جلوگیری می‌کند.
۲. مراقبت از زخم
برای درمان زخم بستر، باید به طور مداوم مراقبت زخم بود. زخم باید به طور منظم تمیز و پانسمان شود تا جلوی عفونت و بدتر شدن وضعیت آن گرفته شود. استفاده از پانسمان‌های ویژه که محیط زخم را مرطوب نگه می‌دارند و به فرایند ترمیم کمک میکنند، بسیار مفید است. همچنین بررسی روزانه زخم برای شناسایی علائم عفونت یا تغییرات دیگر بسیار مهم است تا در صورت نیاز درمان سریع‌تر انجام شود.
۳. تغذیه مناسب
تغذیه نقش بسیار مهمی در بهبود این بیماری دارد. مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین‌ها و پروتئین‌ها می‌تواند به ترمیم سریع‌تر پوست کمک کند. مواد مغذی مانند ویتامین C، ویتامین E و زینک به سلامت پوست و تقویت سیستم ایمنی بدن کمک میکنند. بنابراین اضافه کردن میوه‌ها، سبزیجات و منابع پروتئینی به رژیم غذایی می‌تواند به بهبود زخم کمک کند.
۴. استفاده از تشکهای ضد زخم بستر
تشکهای ویژهای برای زخم‌های بستر وجود دارند. این تشک‌ها فشار را به طور یکنواخت توزیع میکنند و برای درمان و پیشگیری از زخم بستر بسیار مفید هستند. این تشک‌ها به کاهش فشار روی نقاط حساس کمک میکنند و می‌توانند جلوگیری عود زخم‌ها را بگیرند. استفاده از این تشک‌ها به ویژه برای افرادی که به مدت طولانی در تخت یا صندلی می‌نشینند، بسیار کاربردی و مفید است.
جمع بندی
زخم بستر به دلیل فشار بر روی قسمتی از پوست ایجاد می‌شود. افرادی که برای مدت طولانی بدون حرکت می‌نشینند یا می‌خوابند، در معرض این زخم هستند. برای جلوگیری و بهبود زخم بستر میتوان از تکنیک هایی مانند تغییر موقعیت مداوم (معمولا حداقل هر ۲ ساعت)، پانسمان و مراقبت از زخم، تغذیه مناسب و استفاده از تشکهای ویژه، استفاده کرد.