یکی از خطراتی که افراد دیابتی در معرض آن قرار دارند، زخم پای دیابتی است. این زخم معمولا به دو دلیل اصلی ایجاد میشود؛ نوروپاتی (آسیب به اعصاب) یا ایسکمی (کمبود خون و اکسیژنرسانی به بافت).
زخم های پای دیابتی با نشانه‌هایی مانند قرمزی و التهاب، درد، ترشحات، خشکی و ترکخوردگی، تورم و تاول ایجاد میشود. برای اینکه بیشتر با این بیماری آشنا شوید، بهتر است در ادامه این مقاله همراه ما باشید.
علت زخم پای دیابتی
زخم پای دیابتی دو دلیل اصلی دارد که در ادامه به طور مختصر این دو مورد را بررسی خواهیم کرد. شناخت علت زخم‌های دیابتی کمک بسیار زیادی برای درمان آن دارد، پس قبل از اینکه سراغ راه‌کارهای درمان برویم ابتدا باید علت آن را بررسی کنیم.
۱. نوروپاتی محیطی
نوروپاتی محیطی یعنی آسیب به اعصاب خارج از مغز و نخاع که در پاها و سایر بخش‌های بدن وجود دارد. در بیماران دیابتی، قند خون بالا میتواند به اعصاب آسیب بزند و باعث شود که حس درد، دما و فشار در پاها کاهش یابد. به همین دلیل، بیماران ممکن است متوجه زخم‌ها، بریدگی‌ها یا آسیب‌های کوچک در پاهایشان نشوند. این عدم حس باعث میشود که زخم‌ها به راحتی نادیده گرفته شده و در نتیجه بدتر شوند؛ چون در این حالت بیمار به موقع برای درمان اقدام نمی‌کند.
علاوه بر کاهش حس، نوروپاتی میتواند باعث دردهای سوزشی و گزگز در پاها شود که این دردها میتوانند خواب یا فعالیت‌های روزمره را مختل کنند. این مشکلات ترکیبی از کاهش حس و اختلال در تعادل میتواند به راحتی منجر به بروز زخم‌های پای دیابتی شود که به دلیل عدم تشخیص و درمان به موقع، وضعیت آن‌ها پیچیده‌تر میشود.
۲. ایسکمی اندام‌های انتهایی
ایسکمی اندام‌های انتهایی به معنی کمبود خون و اکسیژن در قسمت‌های دور از قلب، مانند پاها، به دلیل تنگ شدن یا انسداد عروق خونی است. در بیماران دیابتی، این وضعیت به دلیل بیماری شریان‌های محیطی به وجود می‌آید که عروق خونی را تنگ میکند و باعث کاهش جریان خون به پاها میشود. کمبود خون و اکسیژن به بافت‌ها باعث میشود تا زخم‌ها به آرامی بهبود یابند و دچار عفونت شوند. همچنین بافت‌های آسیب‌دیده به سرعت نمی‌توانند ترمیم شوند؛ زیرا اکسیژن و مواد مغذی لازم برای بهبود به مقدار کافی نمی‌رسند.
همچنین ایسکمی میتواند منجر به بروز علائم دیگر مانند تورم، درد و تغییر رنگ پوست شود. در نواحی که به دلیل کمبود خون آسیب‌دیده‌اند، پوست ممکن است به رنگ آبی یا قرمز درآید و به راحتی دچار زخم شود. اگر جریان خون به میزان کافی تأمین نشود، زخم‌ها عمیق‌تر می‌شوند و حتی ممکن است مشکلات جدی‌تری مانند گانگرن ایجاد شود. به همین دلیل، درمان و مدیریت مناسب برای بهبود جریان خون و جلوگیری از بروز ایسکمی بسیار مهم است.
علائم و نشانه های زخم پای دیابتی
زخم پای دیابتی میتواند به سرعت بدتر شود و به عواقب جدی منجر گردد. شناسایی زودهنگام علائم و نشانه‌های این زخم‌ها به جلوگیری از مشکلات بزرگتر و بهبود سریع‌تر کمک میکند. در اینجا علائم و نشانه‌های رایج زخم پای دیابتی را به طور مفصل بررسی خواهیم کرد.
۱. قرمزی و التهاب
یکی از اولین علائم زخم پای دیابتی، قرمزی و التهاب در ناحیه زخم است. این قرمزی معمولا به دلیل افزایش جریان خون به ناحیه آسیب‌دیده است که برای کمک به فرآیند ترمیم زخم صورت می‌گیرد. با این حال، در بیماران دیابتی، به دلیل مشکلات عروقی و کاهش جریان خون در برخی نواحی، این قرمزی ممکن است به سرعت گسترش یابد و به شکل التهاب‌های شدیدتر و حتی عفونت ظاهر شود. اگر زخم قرمز و متورم شد و علائم دیگری مانند افزایش درد یا حرارت داشت، ممکن است نشان‌دهنده عفونت باشد که در این صورت بیمار باید به سرعت به پزشک مراجعه کند.
۲. درد و حساسیت
درد و حساسیت در ناحیه زخم یکی‌دیگر از علائم رایج این زخم‌ها است. این درد در برخی بیماران دیابتی به دلیل آسیب به اعصاب، کاهش می‌یابد یا به کلی احساس نمی‌شود. در نتیجه بیمار ممکن است متوجه زخم نشود و برای درمان آن اقدام نکند. از طرف دیگر در بیمارانی که هنوز حس درد دارند، زخم میتواند بسیار دردناک باشد و فعالیت‌های روزمره و خواب را مختل کند.
۳. ترشحات غیرعادی
ترشحات از زخم، به ویژه اگر بوی بد داشته باشد، میتواند نشان‌دهنده عفونت یا مشکلات دیگر باشد. ترشحات زرد، سبز یا قهوه‌ای از زخم، همراه با بوی بد، میتواند نشان دهنده عفونت‌های باکتریایی یا عفونت‌های دیگر باشد. همچنین ترشحات زیاد ممکن است نشان‌دهنده التهاب شدید یا عدم پاسخ مناسب به درمان باشد. این ترشحات معمولا به صورت مایع رقیق یا زرد غلیظ هستند و نیاز به مراقبت و درمان دقیق دارند.
۴. خشکی و ترک‌خوردن پوست
خشکی و ترک‌خوردن پوست اطراف زخم یکی دیگر از نشانه‌های زخم پای دیابتی است. پوست خشک و ترک‌خورده به دلیل کاهش رطوبت، فشار زیاد یا استفاده از کفش‌های نامناسب به وجود می‌آید. این وضعیت باعث تشدید و بروز زخم‌های جدید میشود. ترک‌های پوست میتوانند یک ورودی برای باکتری‌ها و سایر عوامل عفونی باشند، بنابراین مراقبت و مرطوب نگه‌داشتن پوست برای بهبود وضعیت و جلوگیری از تشدید شدن زخم‌ها بسیار مهم است.
۵. تورم و گرم شدن ناحیه زخم
تورم و گرم شدن ناحیه زخم میتواند نشانه عفونت یا التهاب باشد. اگر ناحیه اطراف زخم متورم شده و نسبت به دیگر نواحی بدن گرم‌تر شود، این علائم ممکن است به معنای التهاب شدید یا عفونت باشد. تورم به دلیل تجمع مایع در بافت‌ها یا افزایش جریان خون به ناحیه آسیب‌دیده ایجاد میشود. این وضعیت باعث ایجاد درد و ناراحتی بیشتر میشود و به درمان فوری نیاز دارد.
۶. تغییر رنگ پوست
تغییر رنگ پوست در ناحیه زخم از جمله رنگ پریدگی، کبودی یا رنگ آبی، میتواند نشان‌دهنده مشکلات عروقی و کمبود خون به ناحیه آسیب‌دیده باشد. تغییر رنگ پوست به دلیل کمبود اکسیژن و مواد مغذی در بافت‌ها به وجود می‌آید. این تغییرات رنگی باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد تا از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.
راه‌کارهای بهبود و درمان زخم پای دیابتی
رعایت راه‌کارهای درمان زخم پای دیابتی تاثیر زیادی بر بهبود این زخم‌ها دارند. این راه‌کارها شامل موارد زیر است:
۱. کنترل قند خون
اولین و مهم‌ترین گام در درمان زخم پای دیابتی، کنترل دقیق قند خون است. قند خون بالا فرآیند بهبود زخم‌ها را کند میکند و باعث افزایش خطر عفونت میشود. استفاده از داروهای تجویز شده، رعایت رژیم غذایی مناسب و نظارت منظم بر قند خون به کنترل سطح قند خون و تسریع بهبود زخم‌ها کمک میکند.
۲. پانسمان مناسب
استفاده از پانسمان‌های مناسب برای زخم‌های پای دیابتی بسیار مهم و موثر است. پانسمان‌ها باید به گونه‌ای انتخاب شوند که ترشحات را به خوبی جذب کرده و زخم را در برابر آلودگی‌ها و آسیب‌های خارجی محافظت کنند. همچنین پانسمان مناسب باعث کنترل میزان رطوبت و جلوگیری از خشک شدن زخم می‌شوند.
۳. تمیز کردن و ضدعفونی کردن زخم
برای جلوگیری از عفونت و بهبود سریع‌تر، زخم‌ها باید به طور منظم تمیز و ضدعفونی شوند. بهترین محلول برای تمیز کردن و ضدعفونی کردن زخم پای دیابتی، مواد ضدعفونی‌کننده غیرحساسیت‌زا و بدون الکل است. این کار باید با دقت انجام شود تا باکتری‌ها و آلودگی‌ها از زخم پاک شوند و از ایجاد عفونت جلوگیری شود.
۴. مدیریت عفونت
در صورتی که زخم همراه با علائم عفونت مانند قرمزی شدید، تورم، ترشحات بدبو یا تب باشد، باید فورا درمان شود. در این صورت پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا موضعی تجویز کند تا عفونت کنترل شود. در موارد شدید، پزشک دستور به درمان‌های تخصصی‌تر مانند جراحی برای برداشت بافت‌های عفونی یا آسیب‌دیده می‌دهد.
۵. استراحت و کاهش فشار
کاهش فشار و استراحت پای آسیب‌دیده به بهبود زخم کمک میکند. همچنین بیماران باید از ایستادن یا راه رفتن طولانی‌مدت خودداری کرده و تلاش کنند تا پای زخم‌خورده را در موقعیت استراحت نگه‌دارند. این کار به کاهش بار بر روی زخم و تسریع فرآیند بهبود کمک میکند.
۶. استفاده از داروها
پزشک معالج ممکن است داروهای مختلفی را برای درمان زخم پای دیابتی تجویز کند. این داروها شامل آنتی‌بیوتیک‌ها (برای درمان عفونت)، داروهای ضدالتهاب (برای کاهش درد و تورم)، مسکن‌ها (برای تسکین درد) و محلول‌های ضدعفونی‌کننده (برای تمیز کردن زخم‌ها) هستند. همچنین پزشک ممکن است داروهای کاهنده قند خون را برای بهبود زخم پای دیابتی تجویز کند.
جمع بندی
زخم پای دیابتی یکی از عوارض جدی دیابت است که میتواند به علت نوروپاتی محیطی و ایسکمی اندام‌ها ایجاد شود. راه‌کارهای درمانی مانند کنترل قند خون، پانسمان و مراقبت از زخم و استفاده از داروها میتواند به بهبود زخم کمک کند. اما اگر دچار چنین مشکلی شدهاید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.