دستگاه ونتیلاتور برای بیمارانی که مشکلات تنفسی دارند و نمیتوانند به صورت طبیعی تنفس کنند، طراحی شده‌است. این دستگاه در شرایط اضطراری مانند نارسایی ریه، ایست قلبی و بیماری‌های شدید تنفسی نقش مهمی ایفا میکند. استفاده از ونتیلاتور به‌ویژه در دوره‌ان اوج بیماری کووید ۱۹ به شدت افزایش یافت. در این مقاله از رایکا طب تابان قصد داریم تا این دستگاه را دقیقتر بررسی کنیم و به انواع و کاربرد آن بپردازیم.
دستگاه ونتیلاتور چیست؟
ونتیلاتور یا دستگاه تنفس مصنوعی، ابزاری است که هوای مورد نیاز ریه‌ها را به طور مصنوعی تامین میکند. این دستگاه می‌تواند فشار و مقدار هوای ورودی به ریه‌ها را تنظیم کند و برای بیمارانی که نمیتوانند به صورت مصنوعی نفس بکشند، اکسیژن مورد نیاز را فراهم میکند. ونتیلاتور به دو صورت تهاجمی و غیر تهاجمی قابل استفاده است. در حالت تهاجمی، دستگاه از طریق لوله‌ای که در نای بیمار قرار داده می‌شود، هوای مورد نیاز را به داخل ریه‌ها می‌فرستد. در حالت غیر تهاجمی، از ماسک‌های مخصوص برای کمک به تنفس بیمار استفاده می‌شود.
نحوه عملکرد ونتیلاتور
عملکرد دستگاه ونتیلاتور اینگونه است که اکسیژن را به درون ریه‌ها می‌فرستد و دی‌اکسید کربن تولیدشده توسط بدن را به بیرون هدایت میکند. بسته به نیاز بیمار، پارامترهای مختلفی مانند حجم هوای ورودی، سرعت تنفس و فشار هوای ورودی به ریه‌ها در این دستگاه قابل تنظیم است. ونتیلاتور به‌طور معمول چندین حالت مختلف دارد که بر اساس شرایط بیمار توسط پزشکان تنظیم می‌شود.
انواع دستگاه ونتیلاتور
دستگاه‌های ونتیلاتور بر اساس عملکرد به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. این تقسیم بندی به صورت کلی اینگونه است:
- ونتیلاتور حجمی (Volume Ventilators): این نوع دستگاه مقدار مشخصی از هوا را در هر بار تنفس به ریه‌های بیمار می‌فرستد. یعنی حجم هوای ورودی به ریه‌ها ثابت است و توسط دستگاه تنظیم می‌شود تا بیمار بهتر تنفس کند.
- ونتیلاتور فشاری (Pressure Ventilators): در این مدل، فشار هوا برای تنفس بیمار تنظیم می‌شود. دستگاه فشار مشخصی از هوا را به ریه‌ها وارد میکند و بیمار می‌تواند با آن فشار، مقدار لازم اکسیژن را به ریه‌ها وارد کند.
- ونتیلاتور تطبیقی (Adaptive Support Ventilation – ASV): این دستگاه با استفاده از هوش مصنوعی، به طور خودکار تنفس بیمار را کنترل و بر اساس نیاز او تنظیمات خود را تغییر می‌دهد.
- ونتیلاتور غیرتهاجمی (Non-invasive Ventilators): این دستگاه‌ها به کمک ماسک تنفسی بدون نیاز به لوله‌گذاری داخل نای هوا را به ریه‌ها می‌فرستند. این مدل بیشتر برای بیمارانی استفاده می‌شود که نیاز به کمک در تنفس دارند اما وضعیت‌شان بحرانی نیست.
- ونتیلاتور فشار مثبت (Positive Pressure Ventilators): این نوع دستگاه با وارد کردن هوا به ریه‌ها با فشار مثبت، به بیمار کمک میکند تا راحت‌تر نفس بکشد. فشار مثبت مانع از بسته شدن ریه‌ها می‌شود و تنفس را روان‌تر میکند.
- ونتیلاتور با کنترل جریان (Volume Control Ventilators): این دستگاه مقدار جریان هوای ورودی به ریه‌های بیمار را کنترل میکند. بیمار با کمک این دستگاه حجم مشخصی از هوا را دریافت میکند تا نیازهای تنفسی‌اش تامین شود.
- ونتیلاتور با کنترل فشار (Pressure Control Ventilators): در این نوع دستگاه، فشار هوای ورودی به ریه‌ها کنترل می‌شود. فشار تنظیم‌شده کمک میکند تا بیمار به اندازه نیازش اکسیژن دریفا کند و تنفس بهتری داشته باشد.
کاربردهای دستگاه ونتیلاتور
ونتیلاتور برای بیماری‌های مختلفی مورد استفاده قرار میگیرد. از جمله کاربرد این دستگاه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. بیماری‌های تنفسی
بیمارانی که دچار نارسایی تنفسی هستند یا به دلیل بیماری‌هایی مانند آمفیزم، پنومونی (عفونت ریه)، آسم شدید یا بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) نمیتوانند به‌طور طبیعی تنفس کنند، به ونتیلاتور نیاز دارند. این دستگاه به آنها کمک میکند تا اکسیژن کافی دریافت کنند و دی‌اکسید کربن از بدن خارج شود.
۲. جراحی‌ها
در طی برخی از جراحی‌ها که بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار میگیرد، ونتیلاتور برای حفظ تنفس بیمار استفاده می‌شود. در این حالت بدن بیمار ممکن است توانایی تنفس طبیعی را از دست بدهد و دستگاه ونتیلاتور نقش مهمی در حفظ اکسیژن‌رسانی به بدن ایفا میکند.
۳. مراقبت‌های ویژه
بیمارانی که در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) بستری هستند و به دلایل مختلف مانند نارسایی قلبی، ایست قلبی یا آسیب‌های شدید به ریه‌ها نیاز به تنفس مصنوعی دارند، به ونتیلاتور متصل می‌شوند.
مزایای استفاده از ونتیلاتور
استفاده از ونتیلاتور مزایای زیادی برای بیماران دارای مشکلات تنفسی دارد. از جمله این مزایا شامل:
- حفظ اکسیژن‌رسانی به بدن: ونتیلاتور به بیمارانی که نمیتوانند به صورت طبیعی عمل تنفس را انجام دهند کمک میکند تا اکسیژن کافی به ریه‌ها و سایر اندام‌ها برسد.
- حذف دی‌اکسید کربن: این دستگاه با خارج کردن دی‌اکسید کربن از بدن، از تجمع این گاز در خون که می‌تواند خطرناک باشد، جلوگیری میکند.
- پشتیبانی در دوران بهبودی: برای بیمارانی که به علت آسیب‌دیدگی یا بیماری قادر به تنفس نیستند، دستگاه ونتیلاتور به عنوان یک پشتیبان در دوران بهبود عمل میکند.
- کاهش فشار بر عضلات تنفسی: ونتیلاتور فشار تنفسی را تنظیم میکند و به عضلات ریه‌ها استراحت می‌دهد تا در صورت ضعیف بودن این عضلات، تنفس راحت‌تر انجام شود.
عوارض استفاده طولانی مدت از ونتیلاتور
اگرچه ونتیلاتور می‌تواند جان بسیاری از بیماران را نجات دهد، اما استفاده طولانی‌مدت از آن نیز می‌تواند عوارضی داشته باشد. برخی از این عوارضها شامل:
- خطر عفونت: یکی از عوارض خطرناک استفاده از ونتیلاتور، خطر عفونت به دلیل ورود لوله‌ها به بدن بیمار است. عفونت ممکن است به ریه‌ها و سایر بخش‌های بدن گسترش یابد.
- وابستگی به دستگاه: در برخی موارد، بیماران پس از مدت طولانی استفاده از ونتیلاتور به این دستگاه وابسته می‌شوند و ترک آن برای آنها مشکل‌ساز می‌شود.
- آسیب به ریه: استفاده نادرست یا طولانی‌مدت از ونتیلاتور می‌تواند به ریه‌ها آسیب برساند و منجر به مشکلات تنفسی دائمی شود.
سخن آخر
ونتیلاتور یکی از دستگاه‌های مهم پزشکی است که نقش بسیار مهمی در نجات جان بیماران با مشکلات تنفسی دارد. این دستگاه با تنظیم دقیق فشار و حجم هوای ورودی به ریه‌ها، به بیماران کمک میکند تا اکسیژن مورد نیاز بدن را دریافت کنند. هرچند که استفاده طولانی‌مدت از این دستگاه ممکن است عوارضی به همراه باشد، اما در بسیاری از موارد، دستگاه ونتیلاتور تنها راه نجات بیماران در شرایط بحرانی است.