برای مدیریت دیابت و میزان قند خون تنها مصرف دارو کافی نیست؛ بلکه تغذیه مناسب نقش اصلی را ایفا می­‌کند. تغذیه بیماران دیابتی شامل بایدها و نبایدها است؛ یعنی برخی غذاهایی که باید هر روز در رژیم غذایی­‌ها باشند و برخی غذاها که باید به صورت کلی حذف شوند. ۴ مواد اصلی که در تغذیه افراد دیابتی وجود دارد شامل پروتئین، کربوهیدات، چربی­‌های سالم و فیبر است. در ادامه این مقاله از رایکا طب قصد داریم تا به غذاهای مناسب و غذاهایی نامناسب رژیم غذایی بیماران دیابتی بپردازیم.

اصول برنامه غذایی بیماران دیابتی

تغذیه بیماران دیابتی شامل ۴ مواد اصلی پروتئین، کربوهیدات، چربی و فیبر است. اما چه غذاهایی دارای این موارد هستید؟ در ادامه بیشتر هر مورد را بررسی می­‌کنیم:

۱. اصلی‌­ترین تغذیه بیماران دیابتی؛ پروتئین‌ها

اصلی­‌ترین مواد غذایی که باید در رژیم غذایی بیماران دیابتی وجود داشته باشد، پروتئین­‌ها است. پروتئین در بدن به کندی جذب می‌شود و از افزایش ناگهانی قند خون جلوگیری می‌کند. در واقع پروتئین به شما کمک می‌کند تا مدت طولانی‌تری احساس سیری کنید. اما دقت داشته باشید که منابع پروتئینی که انتخاب می‌کنید، باید کم‌چرب باشند. به عنوان مثال گوشت‌های چرب و فرآوری‌شده برای بیماران دیابتی مضر است. بنابراین بهتر است مرغ بدون پوست، ماهی‌های چرب مثل سالمون و حبوبات را در رژیم غذایی خود بگنجانید.

۲. کربوهیدرات‌ها

منبع اصلی انرژی در بدن کربوهیدات­‌ها هستند. به طور کلی دو نوع کربوهیدات وجود دارد؛ کربوهیدات پیچیده، کربوهیدات­ ساده. کربوهیدرات‌های پیچیده، مانند غلات کامل، به آرامی جذب می‌شوند و قند خون را در سطح پایدار نگه می‌دارند. در مقابل کربوهیدرات‌های ساده که در شیرینی‌ها و نوشیدنی‌های قندی مانند نوشابه وجود دارد، قند خون را به سرعت بالا می­برند که این موضوع برای بیماران دیابتی بسیار مضر است. پس به یاد داشته باشید که همیشه باید نوع و مقدار کربوهیدرات‌های مصرفی‌تان را کنترل کنید. برخی از کربوهیدات­هایی که در تغذیه بیماران دیابتی وجود دارد شامل:

• برنج قهوه‌ای
• نان سبوس‌دار
• جودوسر
• سیب­زمینی شیرین

۳. چربی‌های سالم

یکی از باورهای غلط میان اغلب مردم نخوردن چربی­‌ها است. اما چربی‌ها دشمن شما نیستند، اگر به درستی انجام شوند. چربی‌های سالم مانند چربی‌های غیر اشباع به کنترل قند خون کمک می­کند. روغن زیتون، مغزها و آووکادو نمونه‌ه­ای است چربی­‌های سالم هستند که در تغذیه بیماران دیابتی وجود دارد. اما باید از چربی‌های اشباع و ترانس دوری کنید؛ زیرا این چربی‌ها باعث افزایش خطر بیماری‌های قلبی و نوسانات قند خون می­‌شوند. پس به جای سرخ‌کردن غذاها، سعی کنید از روش‌های سالم‌تری مانند آب پز کردن استفاده کنید.

۴. فیبر

در رژیم غذایی بیماران دیابتی فیبرها نقش بسیار مهمی دارند. این ماده مغذی نه تنها به هضم بهتر غذا کمک می‌کند، بلکه با کند کردن جذب قندها، قند خون را ثابت نگه می‌دارد. همچنین فیبر به شما احساس سیری بیشتری می‌دهد جلوی پرخوری و تمایل به خوردن قند را می­‌گیرد. برخی از موادغذایی حاوی فیبر که در تغذیه بیماران دیابتی وجود دارد شامل موارد زیر است:

• سبزیجات
• میوه‌ها
• حبوبات
• غلات کامل

مواد غذایی که بیماران دیابتی باید از آن‌ها اجتناب کنند!

تغذیه بیماران دیابتی به گونه‌ه­ای است که باید برخی موادغذایی را از رژیم خود حذف کنند؛ زیرا این موادغذایی قندخون را به شدت بالا میبرند و برای افراد دیابتی بسیار خطرناک هستند. این موادغذایی عبارت­اند از:

۱. شکر و شیرینی‌جات

شکر یکی از بزرگ‌ترین دشمنان بیماران دیابتی است. مواد غذایی حاوی شکر، به سرعت قند خون را افزایش می‌دهند. انواع شیرینی‌ها، کیک‌ها، کلوچه‌ها و نوشیدنی‌های قندی حاوی شکر مضر هستند. حتی قند موجود در برخی از میوه‌ها نیز در صورت مصرف زیاد می‌تواند مشکل‌ساز شود. بنابراین بهتر است شیرینی‌ها و نوشیدنی‌های قندی را در صورت ممکن حذف یا به حداقل برسانید و از منابع طبیعی قند مثل میوه‌ها به صورت متعادل استفاده کنید.

۲. کربوهیدرات‌های ساده

کربوهیدرات‌های ساده به سرعت در بدن تبدیل به قند می‌شوند و به صورت ناگهانی میزان قند خون را بالا می­برند. این نوع کربوهیدرات‌ها در نان‌های سفید، برنج سفید، ماکارونی و غذاهای فرآوری‌شده یافت می‌شوند. در تغذیه بیماران دیابتی بهتر است به جای این غذاها، غذاهای حاوی کربوهیدرات‌های پیچیده استفاده شود. کربوهیدات‌­های پیچیده به تدریج قند خون را افزایش می‌دهند و برای بیماران دیابتی گزینه‌ه­ای بهتری هستند.

۳. چربی‌های اشباع و ترانس

یکی دیگر از دشمنان بیماران دیابتی، چربی‌­های اشباع است. این چربی‌ها اغلب در غذاهای سرخ‌کردنی، فست‌فودها و مواد غذایی فرآوری‌شده یافت می‌شوند. چربی‌های اشباع باعث افزایش کلسترول و خطر بیماری‌های قلبی می‌­شوند که برای بیماران دیابتی یک خطر جدی است. در عوض بهتر است از چربی‌های سالم مانند روغن زیتون و مغزها استفاده کنید.

۴. نمک و غذاهای پرنمک

مصرف زیاد نمک فشار خون را به شدت بالا می­برد که برای بیماران دیابتی که در معرض خطر بیماری‌های قلبی هستند، بسیار مضر است. غذاهای کنسرو شده، چیپس و فست‌فودها اغلب مقدار زیادی نمک دارند. بهتر است در پخت و پز از ادویه‌جات و گیاهان معطر به غذا استفاده کنید و مصرف نمک را محدود کنید. توجه داشته باشید که نباید نمک را از رژیم غذایی خود حذف کنید؛ زیرا حذف کامل نمک مشکلات دیگری برای سلامتی به وجود می­‌آورد.

۵. غلات فرآوری‌شده

غلات فرآوری‌شده نیز مانند موارد دیگر قند خون را به سرعت افزایش می‌دهد. این غلات شامل نان‌های سفید و غلات صبحانه شیرین است. در تغذیه بیماران دیابتی به جای مصرف غلات فرآوری‌شده، غلات کامل و نان‌های سبوس‌دار قرار می­‌گیرد؛ زیرا این مواد غذایی فیبر بیشتری دارند و به کنترل قند خون کمک می‌کنند.

نمونه غذاهای مناسب برای افراد دیابتی

برخی از پرکاربردترین موادغذایی که در تغذیه بیماران دیابتی قرار دارد، شامل موارد زیر است:

• سبزیجات برگ‌دار: مانند اسفناج، کلم بروکلی و کاهو که کالری کم و فیبر بالایی دارند.
• حبوبات: مانند عدس، نخود و لوبیا، که سرشار از پروتئین و فیبر هستند و به کنترل قند خون کمک می‌کنند.
• ماهی چرب: مانند ماهی سالمون که حاوی اسید چرب امگا 3 است.
• آووکادو: منبعی غنی از چربی‌های سالم و فیبر است که به کنترل قند خون کمک می‌کند.
• غلات کامل: مانند برنج قهوه‌ای، جو دوسر و نان سبوس‌دار که قند خون را به آرامی افزایش می‌دهند.
• تخم‌مرغ: منبع خوبی از پروتئین و مواد مغذی که می‌تواند احساس سیری طولانی‌مدت ایجاد کند.
• مغزها: مانند بادام، گردو و فندق که حاوی چربی‌های سالم و فیبر هستند.
• توت‌ها: مانند توت فرنگی، بلوبری و تمشک که آنتی‌اکسیدان‌ و فیبر بالایی دارند.
• ماست یونانی: غنی از پروتئین و پروبیوتیک‌ها که به هضم و کنترل قند خون کمک می­کند.
• سیب‌زمینی شیرین: منبع خوبی از فیبر و ویتامین‌ها که قند خون را به آرامی افزایش می‌دهد.

راهکارهایی برای مدیریت دیابت با تغذیه

برای مدیریت دیابت و کنترل قند خون برخی نکات و راهکارهای ساده می­توانند به شدت به شما کمک کنند. این راهکارها شامل:

• تعداد وعده‌های غذایی بیشتر با حجم کمتر

بیماران دیابتی باید وعده‌های غذایی خود را به تعداد بیشتری تقسیم کنند و در هر وعده حجم کمتری غذا مصرف کنند. این کار باعث کنترل سطح قند خون می­شود و از افت یا افزایش شدید آن جلوگیری می‌کند.

• نظارت بر قند خون

بیماران دیابتی باید سطح قند خون خود را به طور مرتب اندازه‌گیری کنند و واکنش بدن به غذاهای مختلف را زیر نظر داشته باشند.

• آب کافی بنوشید.

مصرف آب کافی به کاهش قند خون کمک می‌کند. دیابت باعث افزایش خطر دهیدراسیون می‌شود، بنابراین مصرف آب در طول روز باید افزایش یابد.

جمع بندی

کنترل دیابت نیازمند یک رژیم غذایی مناسب است. تغذیه بیماران دیابتی شامل کربوهیدرات‌های پیچیده، چربی‌های سالم، پروتئین‌های کم‌چرب و مواد غذایی با فیبر بالا است. علاوه بر این افراد دیابتی باید از برخی غذاها مانند قند و شیرینی، کربوهیدات ساده، چربی­‌های اشباع و نمک بیش از حد خودداری کنند. در مجموع انتخاب‌های غذایی هوشمندانه و مراقبت از عادات تغذیه‌ای مهم­ترین شرط کنترل قند خون است.